Ucho od śledzia

Z fortuną tak to zwykle bywa. Kto nie naraża nigdy się na szwank, ten głównej stawki nie wygrywa - śpiewał Jacek Chmielnik, czyli Moks w komedii "Vabank". Historia o tym, jak przekręcić przekręciarza, podbiła serca polskich kinomanów. Nietrudno się dziwić. Premiera filmu odbyła się w marcu 1982 roku, w okresie smutnym i trudnym dla Polaków. Tymczasem komedia w stylu retro, z błyskotliwymi dialogami i świetnym kreacjami aktorskimi była wytchnieniem, rozrywką na najwyższym poziomie. Trudno po latach uwierzyć, że tamten sukces był filmowym debiutem reżysera Juliusza Machulskiego.

Scenariusz napisał jeszcze podczas studiów na Wydziale Reżyserii w Łódzkiej Szkole Filmowej. Cóż, młody wówczas reżyser sam poszedł va banque, zagrał z widzami w pokera, w którym nieustannie blefował. Tą stawką był wielki sukces.

Polubili tego kasiarza

Machulski celowo nie silił się na oryginalność. Śmiało nawiązywał do wielu klasyków kina: "Żądła", "Rozmowy", "Rififi", prowadząc z widzami inteligentną grę w żonglerkę konwencjami. Wreszcie sam stał się już klasykiem.

Pozyskał znakomitych aktorów, zagrali: Witold Pyrkosz jako Duńczyk, Leonard Pietraszak w roli Gustawa Kramera i wreszcie ojciec reżysera, Jan Machulski jako wielki kasiarz Kwinto. - Jak ty to zagrasz, jeszcze nie wiem, ale nawet gdybyś grał największego skurczybyka, to i tak wyjdzie, że jesteś sympatyczny. I to będzie pracowało na nas. Zobaczysz, że publiczność polubi tego kasiarza - powiedział syn do ojca. I tak się stało, już po dwóch miesiącach od wejścia filmu na ekrany kin zwróciły się koszty produkcji i powstał pomysł nakręcenia drugiej części.

Moks i Nuta

Akcja "Vabanku" rozgrywa się w Warszawie, w latach 30. Henryk Kwinto, doświadczony kasiarz, wychodzi z więzienia po odsiedzeniu sześcioletniego wyroku. W domu zastaje żonę z kochankiem. Na współpracę chce naciągnąć go dwóch żółtodziobów w złodziejskim fachu, czyli Moks i Nuta. Na dodatek Henryk dowiaduje się, że jego przyjaciel wypadł z okna. Prawdopodobnie ktoś mu w tym pomógł. Tadeusz stracił sporo pieniędzy inwestując w banku Gustawa Kramera. To były kumpel Kwinty, który wrobił go w napad i wystawił policji. Tak zatarł ślady swoich oszustw.

Żelazne alibi

Zemsta Kwinty jest wyrafinowana. Pomagają w tym Moks i Nuta, a przede wszystkim Duńczyk, specjalista od systemów alarmowych. Ten znajduje sposób na pokonanie szwajcarskiego systemu alarmowego zainstalowanego w banku Kramera. Bankier poznaje atrakcyjną dziewczynę, którą chce poderwać. Właśnie tej nocy Kwinto z przyjaciółmi dokonuje włamania. Znaczną część łupu Moks podrzuca w willi Kramera. Policja prowadząca śledztwo nie znajduje żadnych śladów z wyjątkiem niepozornej blaszki wyłączającej alarm. Po zbadaniu odcisków palców okazuje się, że miał ją w rękach... Kramer. Odkrycie pieniędzy w mieszkaniu bankiera wyjaśnia całą sprawę. Na nic też zdaje się "żelazne alibi" Kramera. Piękna dziewczyna, w której naszyjniku była blaszka dotykana przez bankiera, zniknęła. Mieszkanie, w którym się z nią spotykał, w ciągu kilku zaledwie godzin całkowicie zmieniło wygląd.

Dziewczyna okazała się być narzeczoną Moksa i wspólniczką Kwinty. Na nic zdały się wcześniejsze zapewnienia Kramera, że jego banku nie da się okraść. - Ucho od śledzia - powtarzał Kwincie, który na koniec daje do zrozumienia bankierowi, że to jego zemsta i pokazuje mu owo "ucho od śledzia".

Na parkiecie z Zającówną

Przyjaciele świętują sukces w klubie jazzowym, gdzie Kwinto gra na trąbce. Duńczyk puszcza się w tany ze śliczną Natalią (w tej roli Elżbieta Zającówna). Ponoć właśnie za tę scenę Witold Pyrkosz najbardziej lubi "Vabank". Okazuje się bowiem, że prywatnie nie lubi tańczyć. Ponoć też takiej sceny reżyser nie planował. To Pyrkosza tak poniosło, że porwał na parkiet Zającównę, a Machulski zwyczajnie im tylko nie przeszkadzał.

Plejada gwiazd

W rolach głównych: Jan Machulski (Henryk Kwinto), Leonard Pietraszak (Gustaw Kramer), Witold Pyrkosz (Duńczyk), Ewa Szykulska (Marta Rychlińska), Krzysztof Kiersznowski (Nuta), Józef Para (komisarz Przygoda), Elżbieta Zającówna (Natalia, dziewczyna Moksa), Jacek Chmielnik (Moks), Zofia Charewicz (żona Kwinty), Henryk Bista (Jan Rożek, oszukany klient banku Kramera), Leon Niemczyk (jubiler).

Kultowe cytaty

– Dzień dobry, czy zastałem tego, no, Murzyna?
– Matko Święta, jakiego Murzyna? Pod jednym dachem z antychrystem?!
– Sam widziałem, jak wczoraj z tego mieszkania wychodził Murzyn z psem.
– Tu nie mieszka żaden pies!
– Panie komisarzu, ta kobieta jest z nimi w zmowie, proszę ją aresztować. Na własne oczy widziałem, jak z tego mieszkania wczoraj wychodził pies z Murzynem!

Zamiast kraść jako dyrektor, fabrykant, sekretarz czy inny prezes, lepiej już kraść, par exellence, jako zwykły złodziej. Tak jest chyba uczciwiej.

– Zawsze pan trzyma pieniądze w koszu z brudną bielizną?
– Tak, a marmoladę i proszek do zębów w skarpetach, wie pan!

Plejada gwiazd

W rolach głównych: Jan Machulski (Henryk Kwinto), Leonard Pietraszak (Gustaw Kramer), Witold Pyrkosz (Duńczyk), Ewa Szykulska (Marta Rychlińska), Krzysztof Kiersznowski (Nuta), Józef Para (komisarz Przygoda), Elżbieta Zającówna (Natalia, dziewczyna Moksa), Jacek Chmielnik (Moks), Zofia Charewicz (żona Kwinty), Henryk Bista (Jan Rożek, oszukany klient banku Kramera), Leon Niemczyk (jubiler).